سوشیال مارکتینگ (Social Marketing) یا بازاریابی اجتماعی فرایند تبلیغات و بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی به منظور جذب و نگهداری مشتریان است. این نوع بازاریابی از طریق ایجاد محتوای جذاب، ارتباط برقراری با مخاطبان، برندینگ و پاسخ به نظرات مشتریان، می‌تواند روابط قوی‌تری با مشتریان برقرار کرده و فروش را افزایش داد. ما در این مقاله نخست به تاریخچه بازاریابی اجتماعی، تعریف آن، معایب، مزایا و چند نکته کاربردی در هنگام استفاده از آن می‌پردازیم. تعریف سوشیال مارکتینگ اصطلاح سوشیال مارکتینگ یا «بازاریابی اجتماعی» مجموعه‌ای از فعالیت‌ها در قالب فناوری‌های تجاری و تبلیغاتی در برنامه‌ها و بسترها است که با هدف تأثیرگذاری بر رفتار مخاطبان هدف، برای بهبود رفاه و نیازهای آن‌ها انجام می‌شود. در پاسخ به اینکه دقیقاً سوشیال مارکتینگ چیست، باید گفت که این نوع بازاریابی تلفیقی از روش‌های بازاریابی است که در یک فرایند بلند مدت، با هدف تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی و ارتقاء کیفی زندگی صورت می‌پذیرد. سوشیال مارکتینگ با ترکیب ایده‌های بازاریابی و علوم اجتماعی، تغییرات به نسبت پایداری در رفتار، با هزینه‌های کمتر ایجاد می‌کند. سوشیال مارکتینگ به شما در تصمیم گیری موارد زیر کمک شایانی می‌کند: اینکه با چه مخاطب و افرادی سر و کار دارید. باید چه رفتاری را تحت تأثیر قرار دهید. چه اقدامات عملی برای تغییر رفتار مخاطبان انجام دهید. چطور شاخص‌های مورد نظر خود را اندازه گیری و ردیابی کنید. آیا بازاریابی شبکه‌های اجتماعی با سوشیال مارکتینگ یکسان است؟ بازاریابی اجتماعی یک رویکرد برای توسعه فعالیت‌هایی با هدف تغییر یا حفظ رفتار افراد یا جامعه و یکی از شاخه‌های بازاریابی محسوب می‌شود. حال آنکه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ممکن است بخشی از ابزار تعامل با مخاطبان باشند. بازاریابی شبکه‌های اجتماعی یکی از شاخه‌ها و به بیان دیگر ابزارهای بازاریابی اجتماعی است. تاریخچه سوشیال مارکتینگ ریشه‌های سوشیال مارکتینگ به دهه 1950 میلادی باز می‌گردد. روانشناسی به نام جی. دی ویب (G. D. Wiebe). دیب این سؤال را مطرح کرد که: "چرا نمی‌توانید تفکر منطقی را مثل صابون فروشی، بفروشید؟" او پیشنهاد کرد که می‌توان از بازاریابی برای حل مشکلات اجتماعی نیز استفاده کرد تا چشم انداز موفق‌تری به دست آورد. در طول دهه 1960 میلادی، بازاریابی میدانی یا فیلد مارکتینگ ظهور پیدا کرد. سوشیال مارکتینگ اما به طور رسمی در دهه 1970 بر سر زبان‌ها افتاد. تا قبل از سال 1970 میلادی، متخصصان بازاریابی را فقط به عنوان یک فعالیت اقتصادی در نظر می‌گرفتند. شرکت‌های تجاری با استفاده از این نوع فعالیت‌ها محصولات و خدمات مورد نظر خود را با هدف به حداکثر رساندن بازگشت سرمایه به مصرف کنندگان ارائه می‌کردند. در دهه 1970 میلادی فیلیپ کاتلر (Philip Kotler) و جرالد زالتمن (Gerald Zaltman) برای اولین بار، یک تکنیک بازاریابی که هدف آن تأثیرگذاری بر رفتارهای اجتماعی و نه رسیدن به اهداف بازاریابی بود، ابداع کردند. نمونه‌ای از این نوع بازاریابی در این سال‌ها را می‌توان کمپین‌های ضد دخانیات یا خدمات بهداشتی ذکر کرد. سوشیال مارکتینگ در دهه 1980 در حال شکل‌گیری هویت خود بود و در دهه 1990 میلادی جایگاه منحصر به فرد خود را پیدا کرد. ظهور درخشان سوشیال مارکتینگ در سال 2000 بود که به عنوان یک حوزه شناخته شده در بازاریابی در نظر گرفته شد و تا به امروز جایگاه ویژه‌ای را برای جذب مخاطبان و اثر گذاری‌های اجتماعی به خود اختصاص داده است. چرا سوشیال مارکتینگ برای کسب و کارها مهم است؟ حال که به پرسش سوشیال مارکتینگ چیست و تاریخچه آن پرداختیم، نوبت به بررسی چرایی و اهمیت این نوع بازاریابی می‌رسد. از آن جایی که بازاریابی اجتماعی به تغییر رفتار طبقات مختلف جامعه به نفع اجتماع کمک می‌کند، هنگام اجرای آن کسب و کارها سعی نمی‌کنند تفکرات عموم مردم را به نفع خود تغییر و از آن سودآوری کنند، بلکه سعی در ایجاد تغییرات اجتماعی را دارند. به بیان دیگر تکنیک‌های بازاریابی اجتماعی به کسب و کار ها امکان بالا بردن رفاه جامعه را می‌دهند. برخلاف بازاریابی تجاری که تنها به بازگشت سود می‌پردازد، تمرکز بازاریابی اجتماعی روی حل مسائل اجتماعی است. می‌توان گفت که هدف سوشیال مارکتینگ برانگیختن آگاهی، تغییر رفتار و کمک به ارتقاء محیط زندگی افراد است. رسیدن به این هدف نیز زمانی میسر است که افراد آماده تغییر باشند. با افزایش مشکلات اجتماعی و زیست محیطی و کاهش کیفیت زندگی، اغلب شرکت‌ها و سازمان‌ها برای حمایت و افزایش رویکردهای پایدار به بازاریابی اجتماعی روی می‌آورند. آن‌ها با ایجاد مسئولیت‌های اجتماعی در قالب مجموعه‌های سوشیال مارکتینگ مشکلات عمده جهان مانند گرسنگی، فقر، عدم دسترسی به آموزش و آب و محیط سالم، گرم شدن زمین، جنگل زدایی، از دست دادن تنوع زیستی و ... را زیر سؤال می‌برند و از راهکارها حمایت می‌کنند. برای مثال کمپین‌های محیط زیستی، پاکسازی سواحل، ارتقاء سلامت از رایج‌ترین این موارد است. سوشیال مدیا مارکتر کیست؟ پس از درک اهمیت سوشیال مارکتینگ، چه کسانی مسئولیت اجرای آن را بر عهده خواهد داشت؟ معمولاً سوشیال مدیا مارکترها یا بازاریاب‌های رسانه‌های اجتماعی این کار را بر عهده می‌گیرند. بازاریاب رسانه‌های اجتماعی از انواع پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی برای تبلیغ محصولات یا خدمات یک کسب وکار، افزایش آگاهی از برند و تعامل با مشتریان استفاده می‌کند. بازاریابان رسانه‌های اجتماعی محتوای مورد نظر را در کانال‌های رسانه‌های اجتماعی مانند فیس بوک، توییتر، اینستاگرام، لینکدین و یوتیوب ایجاد و منتشر می‌کنند. پآن‌ها برای ردیابی اثربخشی کمپین‌های تبلیغاتی و اهداف بازاریابی اجتماعی کسب و کار ها، داده‌های دریافتی از این شبکه‌ها را دریافت و آن‌ها را تجزیه و تحلیل و استراتژی‌های بازاریابی را بر اساس آن تنظیم می‌کنند. به طور کلی وظایف بازاریابان رسانه‌های اجتماعی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد: ایجاد و اجرای استراتژی رسانه‌های اجتماعی از طریق تحلیل رقبا، تعیین پلتفرم مناسب، معیارسنجی، پیام رسانی و شناسایی مخاطب تولید، ویرایش، انتشار و به اشتراک‌گذاری محتوای روزانه (تولید محتوای متنی، ویدیو، تصویر و ...) برای ایجاد ارتباطات معنا دار و اقدام برای عمل بهینه کردن صفحات شرکت و سازمان برای افزایش بازدید محتوای اجتماعی و مسئولیت‌های اجتماعی آن‌ها بهینه‌سازی و تطبیق محتوای تولید شده توسط کاربر با خط مشی کسب و کار ایجاد تقویم‌های محتوایی و کمپین‌های تبلیغاتی جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌های دریافتی از پلتفرم و کانال‌های رسانه‌های اجتماعی همکاری با سایر بخش‌ها (روابط با مشتری، فروش و غیره) برای هماهنگی اقدامات بازاریابی تعامل با مخاطبان، پاسخگویی به نظرات و سؤالات در کانال‌های رسانه‌های اجتماعی به خاطر داشته باشید که هدف نهایی سوشیال مدیا مارکتر ها ایجاد یک مخاطب وفادار در رسانه‌های اجتماعی و ایجاد تعامل و تبدیل آن‌ها به مشتری است. 6 گام یا رویکرد اصلی سوشیال مارکتینگ چیست؟ بازاریابی اجتماعی بیشتر برای تبلیغات، برقراری ارتباط و افزایش شناخت برند استفاده می‌شود. 6 گام یا رویکرد بازاریابی اجتماعی را تشکیل می‌دهند: شناسایی هدف: در این مرحله باید مخاطبان هدف خود را شناسایی کنید. برای این کار می‌توانید از داده‌های موجود در پلتفرم‌های اجتماعی، ابزارهای آماری و تحلیلی استفاده کنید. ایجاد استراتژی: در این گام استراتژی بازاریابی اجتماعی خود را بر اساس اهداف بازاریابی کسب و کار خود ایجاد کنید. این کار شامل انتخاب پلتفرم‌های مناسب، تعیین هدف، تولید محتوا و تقویم محتوایی مربوط به پست‌ها و تبلیغات است. تولید محتوا: محتوا باید با توجه به هدف و مخاطبان شما تولید شود. می‌توانید از انواع قالب محتوا مثل تصاویر، ویدیوها، نوشته‌ها و ادغام آن‌ها با یکدیگر استفاده کنید و با در نظر گرفتن موارد سئو، محتوای سئو شده را تولید کرد. پست‌گذاری: در این مرحله باید محتوای خود را در پلتفرم‌های اجتماعی پست کنید. برای بهینه‌سازی پست‌های خود می‌توانید از هشتگ‌ها، لینک‌‌سازی استفاده کنید. مدیریت ارتباطات: باید به پیام‌ها و نظرات مخاطبان پاسخ دهید. پاسخگویی به سؤالات و مشکلات مخاطبان می‌تواند منجر به شناخت بهتر برند و افزایش رضایت مشتریان شما شود. ارزیابی و بهبود: در این مرحله باید کارایی استراتژی سوشیال مارکتینگ خود را ارزیابی کنید و با توجه به نتایج آن‌ها را اصلاح کنید. می‌توانید از ابزارهای پیشرفته آماری و تحلیلی و سنجه‌ها برای اندازه‌گیری استفاده کنید. مزایا و معایب استفاده از سوشیال مارکتینگ چیست؟ آنچه که در سوشیال مارکتینگ ایجاد می‌شود، ارزش است، ارزشی که مخاطبان هدف آن را تعریف می‌کنند. در ادامه نگاه مختصری به مزایا و معایب این نوع بازاریابی می‌اندازیم: مزایای سوشیال مارکتینگ به کسب و کارها مزیت رقابتی می‌دهد: مصرف کنندگان همواره قصد خرید کالا یا خدماتی را دارند که شرکت‌های اخلاقی و مدافع اجتماع عرضه می‌کند. با گسترش کمپین‌ها و نگرانی‌ها پیرامون مسائل اجتماعی و زیست محیطی، فرایندهای بازاریابی با جذابیت بیشتری پیش خواهد رفت. قیمت گذاری برتر: کسب‌وکارها با ایجاد مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی، فرایندها را به عوامل فروش متمایز تبدیل و قیمت‌های بهتری ارائه می‌دهد. آگاهی‌های بهداشتی را افزایش داده و سبک زندگی سالم را رواج می‌دهد. موجب رواج بازاریابی سبز می‌شود. به ریشه کن کردن آسیب‌های اجتماعی کمک می‌کند. معایب سوشیال مارکتینگ گاه کسب و کارها به بهانه بازاریابی اجتماعی، به بازاریابی تجاری خود می‌پردازند. خلاقیت بیش از حد در سوشیال مارکتینگ می‌تواند موجب تفسیر به رأی مخاطبان شده و از تصمیم‌های قاطعانه جلوگیری کند. گاهی اوقات استراتژی‌های بازاریابی اجتماعی با شکست مواجه شده و از مفهوم اصلی خود خارج می‌شود. کاربردهای سوشیال مارکتینگ کدامند؟ سوشیال مارکتینگ یک روش تبلیغاتی است که با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بلاگ‌ها، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا بازار خود را افزایش دهند و روابط نزدیک‌تری با مشتریان خود برقرار کنند. برخی کاربردهای سوشیال مارکتینگ عبارتند از: ایجاد برند: با سوشیال مارکتینگ می‌توان به معرفی برند و در نتیجه بهبود شناخت آن‌ها در بازار پرداخت. جذب مشتریان جدید: با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، می‌توان از مخاطبان هدف، مشتریان جدیدی ایجاد و آن‌ها را به خرید محصولات و خدمات تشویق کرد. حفظ مشتریان فعلی: کسب و کارها با به اشتراک‌گذاری محتوا و ارائه خدمات در شبکه‌های اجتماعی، مشتریان فعلی خود را نگه داشته و شانس بهبود روابط با آنان را افزایش می‌دهند. بازاریابی محتوا: با استفاده از بلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی، می‌توان محتوای خود را به مخاطبین خود منتقل و بازار خود را گسترش داد. افزایش ترافیک و فروش: با تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی، کسب و کار ها می‌توانند ترافیک بازدیدها و فروش خود را افزایش دهند. معرفی پلتفرم‌های سوشیال مارکتینگ پلتفرم‌های سوشیال مارکتینگ اغلب ابزارها یا راه‌حل‌های نرم‌افزاری هستند که اشتراک‌گذاری، ارسال و سایر مقاصد ارتباط با مخاطبان را آسان‌تر می‌کنند. گاه این پلتفرم‌ها تنها جنبه تبلیغاتی داشته و به شما امکان می‌دهند تا کمپین‌های تبلیغاتی را در پلتفرم‌های دیگر اجرا کنید. از معروف‌ترین پلتفرم‌های سوشیال مارکتینگ در حوزه مدیا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: فیسبوک اینستاگرام لینکدین پینترست یوتیوب توییتر انتخاب هر کدام از این کانال‌ها و پلتفرم‌ها که می‌تواند بیشترین مخاطب هدف شما را در بر بگیرند، نیاز به بررسی و تحلیل دارد. توجه به نکات کلیدی زیر می‌تواند برای شما راه گشا باشد: مخاطبان هدف خود را به خوبی شناسایی کنید. خط مشی و اهداف کسب و کار خود را مد نظر قرار دهید. در مورد رقبای خود و سایرین در صنعت خود تحقیق کنید. با اهداف کلی بازاریابی رسانه‌های اجتماعی خود هماهنگ شوید. تمام امکانات، معایب و مزایای پلتفرم‌های بازایابی اجتماعی را بررسی کنید و پلتفرمی را انتخاب کنید که برای کسب و کار شما بیشترین بهره‌وری را داشته باشد. منابع مالی و انسانی خود را برای بازاریابی در این شبکه‌ها در نظر بگیرید. سخن پایانی در این مقاله به تعریف سوشیال مارکتینگ و سوشیال مارکتر، تاریخچه سوشیال مارکتینگ، 6 گام یا رویکرد اصلی سوشیال مارکتینگ، کاربردها، مزایا و معایب و پلتفرم‌های سوشیال مارکتینگ پرداختیم. سوشیال مارکتینگ (Social marketing) یا بازاریابی اجتماعی یکی از شاخه‌های بازاریابی و روشی برای تبلیغ محصولات و خدمات به وسیله شبکه‌های اجتماعی است. در این نوع بازاریابی با استفاده از روش‌های مختلف همچون تولید محتوا، تبلیغات پرداختی یا پولی و ارتباط با مخاطبان، کسب و کار ها می‌توانند با جذب و تعامل با مشتریان، محصولات و خدمات خود را به فروش برسانند. سوشیال مارکتینگ به دلیل رشد سریع رسانه‌های اجتماعی و تأثیر آن بر رفتار مصرف‌کنندگان، این روزها بسیار کارآمد جلوه می‌کند.