بازاریابی شبکه ای (Network Marketing) یک نوع ساختار فروش است که در آن افراد فروشنده، محصولات را از شرکت خریده و میفروشند. در این نوع بازاریابی، شرکتها به جای استخدام و استفاده از کارمندان تمام وقت، محصولاتشان را به وسیله فروشندگان مستقل عرضه میکنند. معمولا فروشندگان محصولات را به صورت عمده از تولیدکننده دریافت و سپس بدون واسطه آنها را به فروش میرسانند؛ مثلا در مهمانیهای خانوادگی یا دوستانه به معرفی محصولات میپردازند. اگر علاقهمند به فعالیت و کسب اطلاعات در مورد بازاریابی شبکه ای در ایران هستید، این مقاله را تا انتها دنبال کنید.
بازاریابی شبکه ای به فروشندگان و توزیع کنندگان فردی متکی است که یک محصول را به شبکه دوستان، بستگان و افرادی که میشناسند یا ملاقات میکنند، معرفی میکنند و میفروشند. فروشندگان از طریق کمیسیون محصولاتی که میفروشند، درآمد کسب میکنند. اغلب، این فروشندگان، کارمندان رسمی شرکت نیستند، بلکه فروشندگان مستقل هستند.
فروشندگان در این نوع بازاریابی، معمولاً از سه استراتژی زیر برای موفقیت استفاده میکنند:
اما تاریخچه بازاریابی شبکه ای چیست و چقدر قدمت دارد؟ در طول انقلاب صنعتی دهه 1800، تعداد زیادی از محصولات جدید در حال ورود به بازار بودند که باید به مصرفکنندگان فروخته میشدند. این محصولات اغلب پیچیده بودند و نیاز به توضیح برای خریداران بالقوه داشتند. این نوع بازاریابی پس از جنگ جهانی دوم در دهه 1940 با شرکت California Vitamin (در سال 1939 به Nutrilite تغییر نام داد) و شرکت California Perfume (اکنون Avon) شروع به رشد کرد.
محصولات تولید شده توسط شرکت California Vitamin به قدری تقاضا داشتند که بنیانگذار کارل رنبورگ شروع به استخدام توزیعکنندگان مستقل برای افزایش تعداد فروشندگان کرد. به این توزیعکنندگان مستقل دستور داده شد که توزیعکنندگان جدیدی را در حلقههای دوستان، آشنایان و مشتریان خود بیابند. همچنین از فروش کسانی که توسط فروشندههای سطح اول استخدام شدند، به آنها مبلغی پرداخت میشد.
در سال 1959، دو کارمند Nutrilite، به نامهای Rick de Vos و Jan van Andel، شرکت خود را با نام Amway تأسیس کردند Amwayبا استفاده از ساختار سازمانی MLM (Multi-level marketing یا بازاریابی چند سطحی) ایجاد شد و راه را برای تأسیس شرکتهای MLM در کشورهای دیگر مانند کانادا، بریتانیا، استرالیا، آلمان و فرانسه هموار کرد. Amway به شرکتهایی مانند Panasonic، Palmolive و MasterCard اجازه داد تا بازاریابی شبکه ای را در استراتژیهای بازاریابی خود بگنجانند. موفقیت Amway حتی باعث شد که از سال 1989 به عنوان یکی از اسپانسرهای NBA (لیگ بسکتبال آمریکا)، مرکز Orlando Magic's Amway (و ورزشگاه قدیمی Amway Arena) شرکت کنند.
در دهه 1980، چشمانداز اقتصاد ایالات متحده تغییر کرد. رونق مالی همزمان با ورود زنان به زندگی تجاری بود. این زنان هدف بزرگی برای شرکتهای بازاریابی شبکه ایبودند؛ زیرا آنها به دنبال شغلی بودند که اجازه میداد بدون غفلت از فرزندان و خانوادهشان درآمد کسب کنند. زنان توانستند موقعیتهای بالایی را در این شرکتها به دست آورند و فرصتهایی را برای زنان ایجاد کنند تا بدون جاخالی کردن از مسئولیتهای خانوادگی خود به استقلال مالی دست یابند.
در پایان دهه 1990، بازاریابان شبکهای یاد گرفتند که از قدرت اینترنت استفاده کنند. اجرای فروشگاههای آنلاین و سفارشهای الکترونیکی و استفاده از شبکههای اجتماعی، کارها را برای فروشندگان و کسبوکارها آسانتر کرد. از زمان ظهور پلتفرمهای شبکههای اجتماعی، مشاهده تبلیغات افراد در این شبکهها برای شرکتهایی مانند Rodan + Fields یا ItWorks رایج شده بود.
هماکنون نیز شرکتهای بزرگ زیادی در جهان از این نوع بازاریابی برای فروش محصولات و خدمات خود استفاده میکنند. شرکتهایی مانند Amway، Market America، Avon Products و Herbalife که شرکتهایی با ارزش بیلیون دلاری هستند.
این بازاریابی دارای ویژگیهایی است که آن را از سایر روشهای بازاریابی و فروش متمایز کرده است. در ادامه به برخی از ویژگی های بازاریابی شبکه ای اشاره میکنیم:
اگر میخواهید به عنوان یک بازاریاب شبکه ای فعالیت کنید، میتوانید گامهای زیر را برای شروع بردارید:
جدا از همه مزایا و معایب بازاریابی شبکه ای برخی ایرادات به این نوع از سیستم بازاریابی و فروش وارد است که به خصوص در ایران بسیار شاهد آن هستیم. برخی از مشکلات بازاریابی شبکه ای را در ادامه بیان میکنیم:
اصلیترین تفاوت بازاریابی شبکه ای و شرکت هرمی (مانند شرکت گلدکوئست) این است که در سیستم بازاریابی هرمی، محصولی مبادله نمیشود و فقط پول و سود آن جذب سیستم میشود و افراد را تشویق به جذب افراد جدید و سرمایه آنها میکند. در حالی که در بازاریابی شبکه ای، محصول واقعی وجود دارد و تراکنشها بر اساس خرید و فروش این محصولات انجام میشود. همچنین در سیستم بازاریابی شبکه ای، افراد بر اساس فروش محصولات کسب درآمد میکنند.
شرکتهای هرمی در اکثر کشورهای دنیا از جمله ایران غیرقانونی هستند زیرا ارزشی وارد جامعه نکرده تاثیر مثبتی نیز روی اقتصاد ندارند و برعکس تاثیر منفی میگذارند. در شرکتهای هرمی فقط افراد راس هرم سود هنگفتی به جیب میزنند و باقی افراد فقط پول خود را از دست میدهند. درحالیکه در سیستم بازاریابی شبکهای، فرد میداند که با چقدر فروش، چقدر پورسانت خواهد داشت و طبق آن همه چیز مشخص و منظم و قابل مشاهده است. همچنین بازاریابی شبکه ای به چرخه تولید کشور کمک کرده و باعث رونق اقتصاد و اشتغال بیشتر خواهد شد.
فعالیت در حوزه بازاریابی شبکه ای بسیار جذاب به نظر میرسد؛ زیرا به صورت مستقل کار میکنید، ساعات کاری دست خودتان است و بسته به تلاش خود، درآمد کسب میکنید؛ اما اینطور نیست که هرکسی وارد این فعالیت شد، موفق شود؛ مانند تمامی صنایع و مشاغل، جهت افزایش درصد موفقیت در بازاریابی شبکه ای باید موارد زیادی را در نظر گرفت که در ادامه به برخی از آنها اشاره میکنیم:
جمعبندی
احتمالا در طی سالهای گذشته، اسم بازاریابی شبکه ای را بسیار شنیدهاید و نظرات مثبت و منفی فراوانی در مورد آن به گوش شما خورده است. در این مقاله سعی کردیم در مورد این صنعت صحبت کنیم و مزایا و معایب آن را معرفی کنیم. دقت کنید که این حوزه مناسب هرکسی نیست و افراد زیادی بدون اطلاعات کافی و دانش مناسب، وارد این حوزه میشوند که طبیعتا شکست میخورند و خارج میشوند. باز هم توصیه میکنیم اگر میخواهید در این حوزه کار کنید، به موارد قانونی و درآمدی شرکت بسیار توجه کنید تا بتوانید با خیال آسوده در این حوزه فعالیت کرده و درآمد کسب کنید. همچنین فریب رویافروشان را در این صنعت نخورید و سعی کنید با چشم باز و بر اساس آمار واقعی تصمیم بگیرید. امیدواریم این مطلب برای شما مناسب بوده باشد.
نویسنده : مریم باغبان
مریم باغبان ملی هستم. به حوزه های هنری و برنامه نویسی علاقه مندم و در تلاش برای یادگیری زمینه های مختلف این دو حوزه هستم. در حال حاضر در جایگاه ادمین سایت مشغول به کارم.