رنگ طبیعی خوراکی

امروزه نمی‌توان از تولیدکنندگان انتظار داشت که تاثیر رنگ‌ها را در فراورده‌های خود نادیده بگیرند و محصولی هر چند سالم اما بدون رنگ را روانه بازار کنند چرا که نه ‌اشتها اور است و نه مشتری پسند.

همچنین تاثیر رنگ‌ها برای کودکان که مصرف‌کننده‌ اصلی تنقلات هستند بسیار پر اهمیت‌تر و جذاب‌تر است. متأسفانه بیشتر رنگ‌های مصنوعی که در نوشیدنی‌های گازدار، آب‌نبات‌ها، غلات صبحانه، ژله‌ها و بسیاری از محصولات دیگر به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌ شدت برای سلامتی انسان مضر هستند و بیشتر به منظور جذب مشتری، پوشش دادن رنگ واقعی محصول و تشدید رنگ در ماده غذایی کاربرد دارند. 

اما اگر به دنبال رنگ‌هایی غذایی کاملا سالم و طبیعی هستید که پایداری لازم در برابر نور، حرارت و اسیدیته محیط را دارند در ادامه مطلب همراه ما باشید.

رنگ خوراکی طبیعی چیست؟

شامل رنگ‌هایی است که مستقیما از گیاه به دست آمده و در طبیعت به وفور یافت می‌شوند مانند کاروتن در هویج یا کلروفیل در اسفناج. پیگمان‌های طبیعی اثرات سو رنگ‌های مصنوعی را نداشته و در تحقیقات مختلف تأثیرات مثبت آن‌ها بر سلامت عمومی‌ به دفعات مورد تأیید قرار گرفته‌است.

آنتوسیانین‌ها که ‌از مهمترین رنگدانه‌های طبیعی گیاهی در صنعت غذا می‌باشند در کنار خاصیت رنگ‌دهی فعالیت آنتی اکسیدانی داشته و نقش حیاتی در جلوگیری از بروز بیماری‌های قلبی- عروقی، عصبی، سرطان و دیابت ایفا می‌کنند. همچنین برای آنتوسیانین‌ها خصوصیات ضد التهابی، پایداری جدار مویرگ‌ها و کاهش نفوذ پذیری عروق در منابع علمی‌ ذکرشده‌ است.

کاروتنوئیدها نیز به عنوان عوامل ضدسرطان، افزایش‌دهنده طول عمر و بازدارنده زخم معده و بیماری‌های قلبی – عروقی معرفی شده‌اند. بطوری‌که ‌انسیتو ملی سرطان ایالات متحده ‌امریکا مصرف غذاهای حاوی مقادیر زیاد کاروتنوئید را در رژیم غذایی روزانه توصیه کرده‌است.

بیشتر بخوانید: قطع ریزش مو و رویش مجدد مو با ماسک های خانگی

رنگ خوراکی مصنوعی

رنگ‌های ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺮﺧﻼف رنگ‌هایي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺟﺰء ﻣﻮاد اﻓﺰودﻧﯽ ﺷﻤﺮده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﺠﻮز ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده دارند و ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ‌ﻫﺎي ﻏﯿﺮ اﻟﮑﻠﯽ، آبنبات و ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺮﺧﯽ از اﻧﻮاع ﺷﮑﻼت‌ها استفاده می‌ﺷﻮﻧﺪ.
با توجه به تحقیقات جدیدی که در دانشگاه‌های معتبر جهانی از جمله دانشگاه Southampton انجام شده، ۶ رنگ سنتتیک باعث بروز علائم پیش فعالی در بعضی از کودکان شده و کشورهای اروپائی موظف شده‌اند در صورت استفاده ‌از این ۶ رنگ عبارت:
«در صورت مشاهده علائم بیش فعالی در کودکان۳ تا ۷ سال از مصرف این فرآورده خودداری شود.» را روی محصول تولیدی درج کنید.
تیم تحقیقات استیونسون که تأثیرات افزودنی‌های خوراکی را بر روی کودکان به مدت چند سال مطالعه کرده‌اند، آزمایش‌های خود را بر روی دو گروه کودکان ۳ ساله و کودکان ۸ تا ۹ ساله ‌انجام دادند. نتایج آن‌ها نشان داد با حذف کردن افزودنی‌های مصنوعی از مواد خوراکی، از انواع رفتارهای نا آرام و بی‌قرار کودکان جلوگیری می‌شود. محققان دانشگاه سوت همپتون بیان‌کردند:
«هفت افزودنی رنگ‌دهنده سنتزی از قبیل تارترازین، زرد کوینولین، زرد سانست یلو، کارمویسین، پونسائو وقرمز آلورا باعث آسیب رشدی و کاهش قدرت تمرکز شده و ضریب هوشی کودکان را تا 5 نمره کاهش می‌دهد.» همچنین این مواد رنگی غذایی باعث ایجاد مشکلات رفتاری در کودکان مثل تغییر خلق و خوی، بیش فعالی و واکنش‌های آلرژیک می‌شوند.

اخیراً محدودیت‌های بسیاری از جانب سازمان‌های بین الملی و انستیتوهای تحقیقاتی مانند انستیتو ملی سرطان در مورد استفاده ‌از رنگ‌های مصنوعی خوراکی بیان شده‌است.
در ایران در سال‌های اول دهه ۱۳۶۰ به دلیل استفاده ‌از رنگ‌های غیرمجاز در اغلب فراورده‌های غذایی، ابتدا مصرف رنگ ممنوع اعلام شد، ولی با توجه به ‌استفاده گسترده ‌از انواع رنگ‌ها در فراورده‌های غذایی مختلف این ممنوعیت مؤثر واقع نشد و مشکلات بسیاری را بوجود آورد. در حال حاضر در صنایع غذایی مختلف موجود در کشور از رنگ‌های مصنوعی وارداتی جهت تولید محصولات مختلف استفاده می‌شود.

مزایا استفاده‌ از رنگ‌های طبیعی

مهم‌ترین مزایای استفاده از رنگ‌های خوراکی طبیعی عبارتند از:

• همانطور که ‌اشاره شد رنگ‌های خوراکی طبیعی در واقع عصاره گیاهان و یا بخشی از رنگدانه بدن جانوران هستند، دارای خواص و مزایای مصرف گیاهان بوده و می‌توانند به عنوان غذاهای عملگر functional food مورد استفاده قرار گیرند.
• رنگ‌های طبیعی می‌توانند با درج روی بسته‌بندی محصول بعنوان رقابت سالم و دلیلی برای سلامتی بیشتر محصول مطرح شوند. یادآوری می‌شود که رنگ‌های طبیعی آینده بهتر و مطمئن‌تری برای محصولات دارند. ادعای دیگری که در زمینه محصولات تولید شده با رنگ‌های طبیعی قوت می‌گیرد عبارت تولید محصول بدون ماده ‌افزودنی و نگهدارنده ‌است.

بیشتر بخوانید: ادویه مناسب تناسب اندام و لاغری

معایب استفاده‌ از رنگ‌های طبیعی

از مهم‌ترین معایب استفاده از رنگ‌های خوراکی طبیعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اولین و مهم‌ترین عامل بازدارنده در استفاده ‌از رنگ‌های خوراکی گیاهی، قیمت بسیار بالای آن‌ها به دلیل استخراج رنگ از رنگدانه گیاه ‌است (مثلا برای تولید ۱ کیلوگرم رنگ کاروتن ۱۰۰کیلوگرم هویج لازم است).
• مصرف این رنگ‌ها نسبت به رنگ‌های سنتتیک (مصنوعی) بالاتر است.
• تغییر رنگ در اثر تغییرات محیط (با تغییر دما و تغییر اسیدیته محیط) از دلایل دیگر عدم استفاده ‌از رنگ‌های طبیعی است.
• همچنین بدلیل اینکه رنگ‌های خوراکی طبیعی در اصل عصاره میوه‌ها هستند دارای طعم بوده و در دزهای بالای مصرف طعم نامناسبی در محصول ایجاد می‌کند. (به عنوان مثال طعمی‌ که رنگ چغندر در محصولی با طعم توت فرنگی از خود باقی می‌گذارد بسیار زننده بوده و مشتری پسندی محصول به کلی از بین می‌رود).

موارد استفاده رنگ‌های خوراکی طبیعی

رنگ‌های خوراکی طبیعی کاربردهای بیشماری دارند، اما پر کاربردترین موارد شامل استفاده از این مواد در صنایع غذایی زیر می‌باشد:

• بستنی‌ها
• لبنیات
• مکمل‌های غذایی
• نوشیدنی‌ها
• شیرینی‌پزی
• تزیین کیک

چطور رنگ خوراکی طبیعی درست کنیم؟

طرز تهیه رنگ‌های خوراکی خانگی بسیار ساده بوده و به راحتی می‌توان در منزل تهیه کرد اما دوام و پایداری لازم را نداشته و در مقابل نور و حرارت تغییر رنگ می‌دهد و از طرفی قابلیت نگه‌داری برای مدت‌های طولانی را ندارد.
اما ما با رعایت موارد زیر به شما در توسعه محصولاتی جذاب که برند شما را از رقبای شما جلو ببرد، کمک می‌کنیم:

• ثبات رنگ: ما برخی از پایدارترین رنگ‌های طبیعی موجود در بازار را به شما می‌دهیم.
• تطابق با رنگ: ما بهترین رنگ طبیعی ممکن برای محصول شما را مطابق با انتظارات مصرف کننده ‌ارائه می‌دهیم.
• هزینه: قیمت رنگ‌های خوراکی طبیعی که ما به شما ارائه می‌دهیم حداقل خواهد بود. 

انواع رنگ‌های خوراکی طبیعی

•  رنگ سبز خوراکی (کلروفیلین) از گـیاهان سبز همچون اسـفناج و یـونجه توسط حـلال آبی یا آلی استخراج می‌شود. سپس با جایگزینی منیزیوم با مس در هسته مولکول کلروفیل، پایدار می‌گردد. محصول نهایی پایدار و مـحلول در آب را کـلـروفیلین مس می نامند که با امـولسیـفایرها و عوامل تثـبیت کننده به عنوان حامل، مخلوط می‌گردد.
•  رنگ زرد خوراکی (کورکومین) از ریزوم زردچوبه (Curcuma longa) توسـط مخلوط حلال آبی و آلی به دست می‌آید. بعد از فرایند استخراج رنگ، بوگیری اولئورزین حاصل با تکنیک‌های خاص انجام می‌گیرد. در نهایت، مـحصول حاصل با مواد پـر کننده و امولسیفایرهای خاص، بر پایه کورکومین استاندارد شده و عرضه می‌شود.
•  رنگ قرمز خوراکی از استخراج آبی قطعات خرد شده ریشه چغندر قرمز (Beta vulgaris) به دست می‌آید. عصاره آبی پس از فرایند تغلیظ و انجام مراحل مختلف تصفیه با هدف حذف قندها، نمک‌ها و پروتئین‌ها وارد مرحله بوگیری می‌شود. در نهایت، اسیدهای خوراکی برای کنترل pH، امولسیفایرها و عوامل تثبیت کننده به عنوان حامل به آن اضافه می‌گردند.
•  تهیه رنگ خوراکی مشکی: در مورد این رنگ تصور اشتباهی وجود دارد که به‌ این دلیل که منبع طبیعی دارد (کربن بلک) برای سلامتی مضر نیست در حالی که تحقیقات جدید به آثار زیان بار رنگ خوراکی سیاه حاصله ‌از این ماده برای سلامتی اشاره کرده و امروزه‌ استفاده ‌از کربن بلک به عنوان رنگ خوراکی صنایع غذایی در بیشتر کشورهای توسعه یافته ممنوع اعلام شده‌است.

بیشتر بخوانید:  طراحی دکوراسیون سرویس بهداشتی و حمام

حالت فیزیکی رنگ‌های خوراکی طبیعی

رنگ‌های خوراکی گیاهی نیز مانند رنگ‌های سنتتیک می‌توانند سه حالت فیزیکی مختلف داشته باشند:

• مایع: اگر می‌خواهید به رنگ‌های پاستلی برسید، انتخاب خوبی است، اما برای داشتن یک رنگ قوی تر یا پررنگ تر، باید مقدار قابل توجهی اضافه کنید و این باعث رقیق شدن ترکیب شما می‌شود. رنگ‌های غذایی مایع بهتر است برای مواد مایع مانند شربت، آب، شکلات و غیره ‌استفاده شود.
• ژله‌ای: رنگ‌های گیاهی خوراکی معمولا با پایه گلیسیرین ساخته می‌شوند، در واقع گلیسیرین به رنگ بافت بسیار چسبناک می‌دهند. بنابراین، این شکل از رنگ آمیزی مواد غذایی بسیار غلیظ است و به ‌اندازه رنگ‌های "مایع" ماده غذایی را رقیق نمی‌کند.
• جامد یا پودری: رنگ‌های غذایی پودری غلیظ‌ترین و پر رنگ‌ترین رنگ‌ها را به ما می‌دهند و می‌توان با خیال راحت در شکلات‌ها، مخلوط‌های خشک و سایر کاربردهایی که آب در آن ممنوع است استفاده کرد.

رنگ‌های طبیعی خوراکی از کجا بخریم

تولید رنگ‌های طبیعی خوراکی با ثبات و پایداری لازم، که قابلیت انحلال‌پذیری در آب و روغن داشته باشند به دلیل مشکلات مطرح شده در تمام دنیا پایین بوده، اما به شدت در حال افزایش است. به طوری که بر طبق آمار پیش بینی شده‌است ارزش بازار جهانی رنگ‌های غذایی طبیعی از 1.5 میلیارد دلار در سال 2017 تا حدود 2.5 میلیارد دلار در سال 2025 برسد.
کشور ما نیز از این امر مسنثتی نبوده و امروزه چند شرکت دانش‌بنیان رنگ‌های 100% طبیعی را که دارای پروانه ساخت از وزارت بهداشت بوده و قابلیت مصرف در سطح خانوار، صنوف و صنعت را دارند، تولید کرده‌اند که می‌توانند در سلامت مصرف‌کننده ‌اثرگذار باشند.

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی رنگ خوراکی طبیعی، مقایسه آن با رنگ خوراکی مصنوعی، مزایا و معایب رنگ خوراکی طبیعی، انواع رنگ خوراکی طبیعی و طرز تهیه و استفاده از آن پرداختیم. به دلیل موارد اشاره شده خانواده‌ها بدنبال یافتن محصولاتی با رنگ‌های خوراکی طبیعی حتی با قیمت بالاتر هستند و تولیدکنندگان بزرگ جهانی نظیر m&m و Nestle هم متعهد شده‌اند که تولیدات خود را با رنگ‌های طبیعی به بازار عرضه کنند.
با خواندن این مطلب به ‌این نتیجه رسیدیم که ‌اطلاع رسانی و حق انتخاب به مصرف کننده، خود، منجر به حذف محصولات بی کیفیت یا نامناسب و جایگزینی محصولات سالمتر حتی با قیمت بالاتر شده و باعث ایجاد یک رقابت سالم و بالابردن سطح آگاهی عمومی‌ در جامعه خواهد شد.